جریان تشکیل مدفوع
در جریان هضم غذا مواد مفید و قابل استفاده در روده کوچک جذب میشود و بخش ناچیزی بصورت غیرقابل جذب وارد روده میشود . این بخش غیرقابل جذب عمدتا مواد فیبری (پلی ساکاریدهای موجود در غشاء سلولهای گیاهی) و منشا آنها دانه غلات و جبوبات است. در روده بزرگ عمدتا آب و املاح جذب می شود و آنچه نهایتا دفع میشود در یک فرد سالم معادل 400-200 گرم مدفوع در 24 ساعت است. حدود 75 درصد وزن مدفوع آب است و 25 درصد دیگر مواد جامد است. محتویات مواد جامد مدفوع عمدتا از لاشه میکربها و مواد فیبری تشکیل شده است. بنابراین وزن و قوام مدفوع در هر فرد بستگی به میزان آب موجود در آن و حجم مواد فیبری دارد.
درصد مواد فیبری در مدفوع بستگی کامل بمیزان مصرف این مواد در رژیم غذایی دارد و حجم آب مدفوع بستگی به حرکات دودی روده بزرگ (طول مدت ماندگاری مواد دفعی در روده بزرگ و فعالیت روده بزرگ در جذب آب مدفوع) دارد. در افرادی که مقدار زیادی فیبر مصرف میکنند (نان گندم و جو سبوس دار ، جبوبات و ...) و حرکات دودی روده بزرگ طبیعی نیز دارند، حجم مدفوع در 24 ساعت ممکن است به 400 گرم برسد
تعریف یبوست: نزدیک به نیمی از افراد که با شکایت یبوست به پزشک مراجعه میکنند طبق تعریف یبوست ندارند اغلب این افراد از میزان و یا نحوه دفع مدفوع شکایت دارند. تعداد دفعات اجابت مزاج در افراد مختلف جامعه متفاوت است و از 3 بار در روز تا 3 بار در هفته محدوده طبیعی تلقی میشود. به همین دلیل بوجود آمدن تغییر در تعداد دفعات اجابت مزاج در هر فرد نسبت به وضعیت معمولی او (کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج ) باید یبوست تلقی شود ولی اگر کسی همیشه یکبار در هر روز اجابت مزاج دارد این فرد یبوست ندارد. حجم و شکل مدفوع نیز بستگی کامل به نوع رژیم غذایی فرد دارد و کاهش قابل توجه مواد فیبری در غذا میتواند منجر به مدفوع کم حجم و خشک شود که با تغییر رژیم غذایی اصلاح میشود.
علائم
علائم زیر ممکن است همراه با یبوست وجود داشته باشد:
- احساس پری در مقعد
- احساس نفخ و گاز
- احساس نیاز به دفع فوری مدفوع اما عدم توانایی در دفع کامل
- درد شکم و گرفتگی عضلات شکم
- تهوع
علل یبوست
یکی از علل مهم یبوست مصرف غذای کم فیبر و کم آب است. در مسافرت که معمولا رژیم غذایی عادی شما عوض می شود ، می تواند یبوست ایجاد گردد. خانمهای حامله اغلب یبوست پیدا میکنند. علل دیگر یبوست عبارتند از کم تحرکی ، استفاده نادرست از مسهل ها ، مصرف داروهای خاص (ازقبیل داروهای ضد درد ، مدرها و آنتی هیستامین ها) یا عدم اختصاص وقت کافی برای عمل دفع مدفوع می باشد. بیماریهایی از قبیل مرض قند و کم کاری تیروئید نیز ممکن است باعث یبوست شوند
بررسی های لازم
بیشتر اوقات علت یبوست یک مسئله جدی نیست اما در موارد نادر ، یبوست مزمن ممکن است علامت انسداد یا ناهنجاری در روده بزرگ باشد. پزشک شما میتواند برای بررسی علت یبوست شما را تحت آزمایش قرار دهد تا علت زمینه ای را پیدا کند.
سابقه پزشکی شما
پزشک شما ممکن است مطالبی از این قبیل بپرسد:
- اخیرا چه داروهایی مصرف نموده اید؟ (مسکن ، ضد افسردگی)
- چه مدت است که این علائم را دارید؟
- چه نوع غذاهایی میل می کنید؟
- فعالیت معمول شما چقدر است؟
- آیا مشکلات پزشکی دیگری دارید؟
- آیا شما معمولا از مسهل یا تنقیه استفاده میکنید؟
- آیا همزمان با دفع مدفوع درد و یا خونریزی دارید؟
آزمایشها
برای کنار گذاشتن علل جدی یبوست معایناتی انجام می شود. معمولا نمونه مدفوع و خون جهت آزمایش گرفته می شود. انجام سیگموئیدسکوپی ممکن است لازم باشد. طی این آزمون، پزشک درون روده بزرگتان را به وسیله یک دستگاه بخصوص مشاهده میکند . ممکن است یک عکس برداری ویژه با اشعه ایکس که تنقیه یا باریم نامیده میشود ، نیز انجام شود. برای این آزمون روده بزرگ توسط محلول باریم دار پر می شود ، سپس عکس هایی با اشعه ایکس از کل روده بزرگتان گرفته میشود.
درمان یبوست
بعد از بررسی شما یک طرح درمانی مناسب توسط پزشکتان توصیه میشود. این درمان میتواند خوردن فیبر بیشتر ، انجام ورزش بیشتر و پرهیز از مصرف زیاد از حد مسهل ها و یا قطع داروهای غیر ضروری باشد.
فیبر و آب بیشتری بخورید
یکی از بهترین راههای درمان شما مصرف غذاهای با فیبر زیاد است . بهترین منبع فیبر ، غلات (جو ، گندم) و سپس حبوبات است. سبزیجات نیز دارای فیبر قابل توجهی هستند . مواد فیبردار حجم مدفوع را زیاد و دفع آن را از روده
مواد پر فیبر
مصرف مواد غذایی زیر حاوی فیبر هستند و در پیشگیری درمان یبوست می توانند موثر باشند.
- غلات پر فیبر
- حبوبات (نخود ، لوبیا ؛ عدس ، لپه ، باقلا) ، سبوس و سبوس گندم و جو
- سبزیجات (مانند گل کلم ، هویج و نخود سبز)
- میوه های تازه بخصوص سیب ، گلابی و میوه های خشک مانند کشمش و برگه زردآلو
- گردو و فندوق ، بادام و غلات (بخصوص حبوباتی از قبیل عدس و لوبیا قرمز)
- استفاده روزانه از سالاد و کاهو همراه با یک قاشق غذا خوری سبوس گندم بعلاوه روغن زیتون و آب لیمو کمک کننده است.
توصیه می شود مصرف برنج را محدود نمایید و بجای آن نان جو و یا سنگک استفاده نمایید
مرتب ورزش کنید
ورزش منظم به بهبودکار روده بزرگ و رفع یبوست کمک میکند درباره شروع برنامه ورزشی از پزشکتان سوال کنید.
از مصرف مزمن و طولانی مدت مسهل پرهیز کنید.مسهل ها روده بزرگ را تحریک میکنند تا سریعتر کار کند. مصرف مداوم مسهل ها می تواند سبب کش آمدن و ضعیف شدن روده بزرگ گردند. و نهایتا ممکن است روده بزرگ بدون آنها اصلا کار نکند. پزشکتان می تواند به شما در قطع وابستگی به مسهل ها کمک نماید. در هر صورت ، هرگز قبل از مشورت با پزشک آنها را مصرف نکنید.
.بزرگ تسریع می نماید. نوشیدن مایعات کافی هم توصیه می شود.
بررسی و معالجه یبوست شدید و مقاوم
اکثر غریب به اتفاق افرادی که یبوست دارند ، با درمانهای معمولی خوب می شوند. وقتی یبوست شدید باشد و بیمار با درمانهای معمول بهبودی پیدا نکند لازم است بررسی دقیقتری از جمله اندازه گیری مدت زمان عبور از روده بزرگ با عکس برداری مخصوص انجام گردد. در این بررسی معمولا بیمار تعداد 60 عدد از قرصهای کوچکی را می خورد و پس از چند روز با عکس برداری ساده شکم طول مدت عبور از روده بزرگ تعیین می گردد. بر اساس نتیجه این کار در مورد درمان طبی و یا جراحی روده بزرگ تصمیم گیری میشود.